TOP-brief aan staatssecretaris Cultuur en Media

Amsterdam, 7 november 2022

Betreft: uitnodiging overleg met Taakgroep Ontwikkeling Podiumkunsten

Uwe excellentie, geachte staatssecretaris Uslu,

Met uw brief van 20 oktober jl. biedt u de sector helderheid over de planning voor de komende subsidieperiode. Ook schetst u de eerste contouren voor de toekomst van de culturele basisinfrastructuur (BIS). Daarvoor dank, uit naam van enkele instellingen binnen de Nederlandse Podiumkunsten die zich richten op ontwikkeling, gevestigd in diverse delen van het land. Wij maken niet allemaal onderdeel uit van de basisinfrastructuur, maar gezamenlijk zijn wij belangrijke plekken waar kunstenaars vaak voor het eerst worden opgepikt, waar ze kunnen groeien, proberen, falen, opnieuw proberen en tot volle wasdom komen.

Wij begeleiden en stimuleren makers bij de instroom, doorstroom en soms ook uitstroom. 

Graag stellen wij ons aan u voor als Taakgroep Ontwikkeling Podiumkunsten (TOP). Onze schone taak: de kracht van ontwikkeling en innovatie in dienst stellen van vitale en toekomstbestendige podiumkunsten in Nederland. Samen dragen wij bij aan een gezonde, vitale structuur waarin ontwikkelingen in de podiumkunsten gedijen, en nieuwe generaties makers en publiek elkaar laten vinden in veelzijdige kunst en cultuur die stad en land verrijkt. Vanuit die taakopvatting bieden wij ons bij u aan als sparringpartner, bondgenoot en ervaringsdeskundige. 

In een interview met Het Parool zei u laatst: ‘ik mis de snelheid van het bedrijfsleven’. In dat geval zeggen wij: ‘kom met ons praten, snel schakelen is onderdeel van onze core business, we houden graag de vaart erin.’ Daarom ook hieronder vast een paar punten waarover we versneld samen tot oplossingen zouden kunnen komen.

Erkenning voor systeemfalen

Allereerst zijn we blij dat u volmondig erkent dat ‘het systeem knelt en niet meer goed aansluit bij ontwikkelingen in het culturele leven’. In de dagelijkse praktijk lopen wij namelijk al jaren tegen knelpunten aan. 

Het betreft zaken als de disbalans tussen aanbod en vraag, of de versnippering van verantwoordelijkheden door onderfinanciering van kleinschalige organisaties met expertise op het gebied van ontwikkeling. Zo ook de noodzaak voor eerlijkere betaling en het kunnen borgen van de andere waarden van Fair Practice. 

Met de aanpak van deze zaken kunnen we niet wachten tot 2029. We hebben vaak en diep met elkaar nagedacht over en gewerkt aan oplossingen. Daarnaast weten wij als geen ander welke ontwikkelingen er gaande zijn. Sterker nog, vaak staan wij aan de wieg daarvan. 

Onze bijdrage staat echter onder druk. Er zijn daarnaast volop nieuwe bedreigingen: inflatie, stijgende energiekosten en daarmee de noodzaak tot veilig programmeren. Dat mogen niet de leidende principes zijn voor een zo wezenlijke maatschappelijke krachtbron als kunst en cultuur.

Grenzeloze generatie

Wij geloven in de kracht van een landschap dat over grenzen kijkt, een landschap dat de podiumkunsten zowel eigentijds, lokaal en internationaal verbonden weet te houden. De brede maatschappelijke consensus is dat onze samenleving in een periode van transitie verkeert. Wij kunnen u verzekeren dat die in onze sector in volle vaart gaande is. We zien dat dagelijks om ons heen, in hoe nieuwe interessante initiatieven tot stand komen. Een jonge generatie klopt nadrukkelijk op de poort. 

Er is een noodzaak om een nieuwe generatie een plek en een stem te geven, zodat zij vanuit hun visie en verbeeldingskracht de toekomst vorm kunnen geven. Zij brengen nieuwe verhalen, perspectieven en publiek. Zij lopen echter tegen binnenlandse grenzen aan: grenzen binnen het subsidiebestel die nauwelijks ruimte bieden voor organisatievormen van de nieuwe generatie.

Bijvoorbeeld makers die samenwerken over de landelijke grenzen, of makers die autonoom maar toch collectief willen werken onder één stichting. Ook instellingen die meerdere makers ondersteunen en daarvoor organisatiekosten dragen of festivals die gedurende het hele jaar ontwikkeling faciliteren lopen nu vaak nog tegen grenzen op bij de fondsen. 

In het advies Onderweg naar overmorgen (RvC) wordt gesproken over een op impactmeting gericht systeem dat mogelijk kan bijdragen aan de wendbaar- en weerbaarheid van de culturele sector. Ook wij beogen meer ruimte en vrijheid voor onze rol binnen het veld van ontwikkeling. Ongeacht de vorm die wij aannemen. 

Gaan we de nieuwe generatie voor de zoveelste keer vragen om zich te conformeren aan het systeem? 

Of durven wij het systeem zo open te breken dat er ruimte ontstaat voor het andere en de ander? 

Daarvoor is er meer ruimte nodig in het bestel voor innovatieve kleinschalige instellingen en makers. 

• Hoe kunnen we ruimte creëren voor organisaties, waar naast expertise in artistieke ontwikkeling ook aandacht voor professionalisering en positionering aanwezig is? 
• Hoe kunnen nieuwe of grensoverschrijdende organisatievormen ruimte krijgen binnen het bestel? 
• Hoe kunnen we werken aan vormen van verantwoording die recht doen aan ontwikkeling, waarin de focus meer ligt op proces dan product? 
• Hoe kunnen de vaak kleine speelplekken die zich inzetten om publiek te vinden voor nieuwe makers en artistiek experiment, beter beloond worden voor hun rol voor ontwikkeling en innovatie?

Een integrale herziening van het bestel zal tijd vergen, dat beseffen wij ook. Nu zijn er vooral snelle interventies nodig om ruimte te maken voor de makers en organisaties van vandaag. Innovatiekracht laat zich sowieso slecht vatten in richtlijnen en regelingen. We weten dat fondsen daar ook in willen bewegen, dus laten we daar nu werk van maken. Graag gaan we met u en uw beleidsmedewerkers, uw adviseurs en vertegenwoordigers van de fondsen om tafel om dit te bespreken.

Tot slot

Nederland staat structureel in de top 10 van de meest innoverende landen ter wereld. Dit komt omdat we onderzoeken, experimenteren én ondernemen. We zijn er kennelijk goed in om te anticiperen en te reageren op veranderingen en kansen. Die innovatiekracht moeten we gezond weten te houden, ook in de podiumkunsten. We hebben een omgeving nodig die vernieuwende makers én publiek dat avontuur zoekt, beloont. Deze omgeving wordt nu geboden door productiehuizen, festivals, werkplaatsen, ontwikkelplekken en -platforms. Zij spelen een onmisbare rol in de keten van een vitaal, toekomstbestendig landschap voor de podiumkunsten, maar worden niet altijd als zodanig erkend en gefinancierd. 

Kunst is het doen van voorstellen. Het is in staat het onmogelijke voor te stellen. Zoals het teruggeven van tijd of het creëren van begrip in tijden van polarisatie. Benader kunst als R&D van de samenleving, als sector die bewegingen in de maatschappij signaleert, onderzoekt en agendeert. Vraag instellingen zelf waarvoor zij verantwoordelijkheid kunnen en willen dragen en creëer daarvoor speelruimte. 

Uw invloed als vertegenwoordiger van de landelijke overheid is groot. U zet voor een groot deel de toon. Van ons mag u verwachten dat we erop aandringen dat het belang van ontwikkeling en innovatie aan de basis duidelijk doorklinkt in uw beleid. We leveren daar ook graag de strategische onderbouwing voor. 

We nodigen u daarom uit voor overleg, samen met de beleidsmakers van OCW en vertegenwoordigers van de Raad voor Cultuur en het Fonds Podiumkunsten. We komen binnenkort met een voorstel voor zo’n overleg en bespreken graag met uw secretariaat op welke locatie en datum dit het best schikt.

Wij kijken uit naar deze ontmoeting.  

Namens de Taakgroep en alle andere organisaties die hun steun uitspreken voor ons pleidooi.

Taakgroep Ontwikkeling Podiumkunsten (TOP)

Marga Kroodsma, Veem House for Performance | voorzitter TOP

Rosa Boon, TENT Huis voor hedendaags circus

Leonie Clement, Festival Cement | PLAN

Rebecca Sigmond, Het Huis Utrecht

Niek vom Bruch, Grand Theatre | Station Noord

Peter Hendrikx, De Nieuwe Oost | Theater aan de Rijn

Simone Hogendijk, Over het IJ 

Deze brief wordt mede ondersteund door 

Korzo

Feikes Huis

Theater Ins Blau

SHIFFT

Paradiso Melkweg Productiehuis

Theater Kikker

Productiehuis KOSMIK

Dansateliers

Theater Walhalla | Werkplaats Walhalla

Panama Pictures

Peergroup

Amsterdam Fringe Festival

Oerol

Amsterdamse Bostheater | Stichting Boslab

Nowhere

Het Zuidelijk Toneel | PLAN

Theater Artemis | PLAN

Oranjewoud Festival

Golden Palace

Podium Bloos | PLAN

Festival Circolo | PLAN

ICK Dans Amsterdam

Dans Brabant | PLAN

Theaterfestival Boulevard | PLAN

Nicole Beutler Projects

Theater de Nieuwe Vorst | PLAN

DOX

VIA ZUID

Verkadefabriek | PLAN

BAU

Jonge Harten Theaterfestival

United Cowboys | PLAN

Parktheater Eindhoven | PLAN

Standplaats Midden

Likeminds

SPRING

Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond

Theater Bellevue

Tryater

RIGHTABOUTNOW INC

Noorderzon

Het Houten Huis

Welcome to the Village

Schuur | Toneelschuur Producties

MusicalMakers

WORM 

Theater Rotterdam | Productiehuis Theater Rotterdam

Jakop Ahlbom Company

STIP Theater Producties

Cinedans